K.T.Y. Madde 94

Şeritlere Ayrılmamış Yol

Üzerinde şerit çizgileri bulunmayan, yani yol kaplamasının araçlar için tek bir geniş alan hâlinde olduğu yollardır. Araçlar, bu tip yollarda gidiş yönüne göre sağdan gitmek ve karşı yönden gelen araçlarla güvenli mesafeyi korumak zorundadır.

Şerit Tanımı

Araçların tek sıra hâlinde güvenli şekilde ilerleyebilmesi için, taşıt yolunun (kaplamanın) uzunlamasına çizgilerle (düz veya kesik) ayrılmış kısmına şerit denir.
Şeritler, trafiğin düzenli akmasını, araçların güvenli mesafede ilerlemesini ve sürücülerin yönlendirilmesini sağlar.

94/b) Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritte sürülen araçların güvenle geçişlerini beklemek zorunludur.

Şerit değiştirmeden önce yapılacaklar:

1. Hedef şeritte boşluk var mı? Önce aynalardan ve görüş alanından kontrol et.
2. Tempo uyumu: Senin hızın ile hedef şeritteki araçların hızı arasında fark var mı? Fark çoksa ya hızını ayarla ya da uygun boşluğu bekle.
3. Boşluğu değerlendirme: Boşluk henüz sana gelmeden önce o şeritteki araçların geçmesini bekle. Bunu yaparken kendi hızını sabit ve öngörülebilir tut.
4. Son kontroller:
   • İç dikiz aynasında genel trafiği gör.
   • Hedef şeride göre sağ veya sol yan aynaya bak.
   • Kör nokta kontrolü için başını hafifçe çevir (omuz üzerinden bakış).
5. Sinyal ve geçiş: Yakınında engel yoksa, sinyalini ver ve akıcı, kararsızlık yaratmayan bir şekilde boşluğa gir.
6. Temel prensip: Diğer sürücüler senin ne yapmak istediğini tahmin edebilmeli. Önce güvenliği sağla, sonra manevrayı yap.

94/c) Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmek, yasaktır.

Trafiği Aksatmamak (Yol Vermek)

Trafikte, sizin hareketiniz nedeniyle diğer araçların fren yapmaması, direksiyon kırmaması, gazdan ayağını çekmemesi ve ürkmemesi durumudur.
Başka bir deyişle, sizin manevranız diğer trafiğin akışını değiştirmemeli veya onları tepki vermeye zorlamamalıdır.

94/d) Gidişe ayrılan yol bölümünün en son şeridini sürekli işgal etmek, yasaktır.

Sorunun kaynağı:

• Kanun koyucu burada “en sol şerit”te uzun süre kalmayı yasaklamayı hedeflemiş.
• Ama metin, orta şeritte gereksiz kalmayı veya sağ şerit boşken orta şeridi sürekli işgal etmeyi açıkça söylemiyor.
• Bu eksiklik, özellikle çok şeritli yollarda “sağ şerit ağır vasıtaların” algısıyla birleşince yanlış bir alışkanlık yaratıyor.

Pratikte doğrusu:

• Orta şerit dahil olmak üzere gidiş yönündeki bütün şeritler, sadece ihtiyaca göre kullanılmalı.
• Sağ şerit boşsa, kural olarak orada gidilmeli; orta veya sol şerit sadece geçiş veya özel durumlar için kullanılmalı.
• Avrupa’nın pek çok ülkesinde (ör. Hollanda, Almanya) “Keep Right Except to Pass” prensibi tüm şeritler için geçerlidir, sadece en sol değil.

Yorum:
Bu fıkranın yalnızca “en sol şerit”e vurgu yapması, “orta şeridi sürekli işgal edebilirim” gibi yanlış bir algı oluşturabilir. Bu durum, aslında kanunun temel amacına — şeritlerin yalnızca ihtiyaç hâlinde kullanılması prensibine — aykırıdır.
Uluslararası uygulamalarda (ör. Hollanda, Almanya) “Geçiş dışında sağa geç” prensibi bütün şeritler için geçerlidir; sadece en sol şerit için değil. Bu eksiklik, Türkiye’de orta şerit işgali gibi yaygın bir hataya yol açmaktadır.

94/f) Geçme, dönme, duraklama, durma ve park etme gibi mecburi haller dışında şerit değiştirmeleri, yasaktır.

Bu fıkra ne diyor?
Bu fıkranın amacı, şerit değiştirmenin ancak gerçekten bir gerekçe olduğunda yapılmasıdır. Amaç, trafikte gereksiz (keyfi) şerit değişikliklerini önleyerek akışın bozulmamasını ve güvenliğin korunmasını sağlamaktır. Gerekçeler arasında başka aracı geçme, dönüş yapma, durma/duraklama veya park etme bulunur.

Yorum
Metindeki “mecburi haller” ifadesi teknik olarak tam yerinde kullanılmamıştır; çünkü duraklama, dönüş ve park etme çoğu zaman isteğe bağlıdır. Burada kastedilen, “Şerit değiştirme yalnızca geçiş, dönüş, durma/duraklama veya park etme gibi gerekçelerle yapılabilir, keyfi olarak yapılmamalıdır.” ifadesidir.
Bu gerekçeler olduğunda bile, diğer trafiğin güvenliğini ve akışını bozmadan, uygun boşluğu bularak manevra yapılmalıdır.

94/g) İki şeridi birden kullanmaları, yasaktır.

Bu fıkra ne diyor?
Araç, gidiş yönündeki şeritlerden yalnızca birini kullanmalı. İki şeridi aynı anda kaplayarak gitmek, diğer sürücülerin hareket alanını kısıtlar ve trafiğin düzenini bozar.

Ek not:
Şerit içinde gereksiz sağa–sola yanaşmak, yani çizgilere fazla yaklaşmak da arkadan gelen sürücüleri tedirgin edebilir. “Bu araç ne yapmak istiyor?” sorusunu akla getirir ve gereksiz risk algısı yaratır.

94/h) Kavşaklara yaklaşırken; yerleşim yerlerinde 30, yerleşim yerleri dışında 150 metre mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri, yasaktır.

Bu fıkra ne diyor?
Yerleşim yerlerinde kavşağa 30 metre, yerleşim yerleri dışında ise 150 metre kala şerit değiştirmek yasaktır. Bu kısa mesafede yapılan şerit değişiklikleri tehlikeli olabilir; genellikle son anda verilen kararlar veya önceden yön levhalarına bakmamak yüzünden ortaya çıkar.

Pratik açıklama:
Kavşağa yaklaşırken nereye gideceğinizi önceden bilmek ve yön levhalarını dikkatle takip etmek gerekir. Eğer yanlış şeritte iseniz, ani manevra yaparak yön değiştirmek yerine kavşağı güvenle geçip uygun bir noktada geriye dönerek doğru istikamete gitmelisiniz. Ani şerit değiştirme hem yasak hem de kaza riskini artırır.

94/ı) Araçlarının cinsine ve hızına uygun olmayan şeritten gitmeleri, yasaktır.

Bu fıkra ne diyor?
Araçlar, türlerine ve hızlarına uygun şeritte gitmelidir. Ağır ve yavaş araçlar sol veya orta şeridi sürekli işgal etmemelidir. Daha hızlı akan trafik için uygun şeritleri boş bırakmalı, kendi hızına uygun şeritte ilerlemelidir.

Yanlış yorum riski:
“Uygun” kelimesi yoruma açıktır. Hangi şeridin hangi araçlara veya hızlara uygun olduğu, diğer maddelerden ve yönetmelikteki genel şerit kullanımı hükümlerinden anlaşılmalıdır. Tek başına bu fıkra, sınırları tam çizmediği için farklı yorumlara neden olabilir.

94/j) İşaret vermeden şerit değiştirmeleri yasaktır.

Bu fıkra ne diyor?
Şerit değiştirmeden önce mutlaka diğer yol kullanıcılarına yön değişikliği niyeti açıkça bildirilmelidir. Bu, motorlu araçlarda dönüş sinyali ile; sinyal sistemi olmayan araçlarda (ör. at arabası, bisiklet, motosiklet) ise el işaretleri ile yapılır.

Pratik açıklama:
İşaret vermek, diğer sürücülerin hareketinizi öngörmesini sağlar. Sinyal vermeden yapılan şerit değişikliği, arkadaki veya yanınızdaki araçları ani fren veya manevraya zorlayabilir. Unutmayın: İşaret vermek sadece yasal zorunluluk değil, trafikte iletişimin en temel yoludur.