📘 SÜRÜŞ DİNAMİĞİ 4

📘 SÜRÜŞ DİNAMİĞİ 4

İz Genişliği ve Denge

🎯 Dersin Amacı

Bu derste, bir aracın virajlardaki dengesi ve savrulmaya karşı direnci üzerinde iz genişliğinin nasıl belirleyici olduğunu kavratmak amaçlanır. Öğrencinin, iz genişliği–ağırlık merkezi–aks mesafesi üçlüsünü tanıyarak aracın davranışlarını anlaması ve her virajın sadece direksiyonla değil, mühendislikle dönüldüğünü fark etmesi hedeflenir.

🎬 Giriş:

Hızla bir viraja giren iki araç düşün.
Biri geniş tekerlekli, yere yatık bir spor araba.
Diğeri dar tekerlekli, yukarı doğru hacimli bir minibüs.

İkisi de aynı virajda aynı hıza ulaşır.
Ama biri virajı tıraşlar gibi dönerken,
diğeri dışa yatar gibi eğilir.
Birinin virajı “sahiplenme” şekli vardır,
diğerinin virajı “tamamlama mücadelesi”.

Peki bu farkı ne belirler?
İşte orada devreye girer: iz genişliği.

📏 İz Genişliği Nedir?

Araçtaki sağ ve sol tekerleklerin merkezleri arasındaki yatay mesafedir.
Bir bakıma aracın “omuz genişliği” gibi düşünebilirsin.

➤ Ne kadar genişse, araç yolda o kadar yayılır
➤ Ne kadar darsa, o kadar ince çizgide yürür

🧠 Peki bu neden önemli?

Çünkü her virajda, her ani manevrada, her frende
araç içindeki ağırlık yana doğru akar.
O akışa direnebilecek tek şey ise genişliğidir.

Dar bir yürüyüş tahtasına hızlı çıkarsan ne olur?
Sallanır, dengen bozulur.
Ama geniş bir zemin seni tutar.

Araç için de aynı:
İz genişliği fazla olan araç, savrulmaya daha dirençlidir.

🧪 Deneysel düşün:

Bir kolunu iki yana aç ve yürü.
Sonra ellerini vücuduna yapıştır ve yürü.
Bir sarsıntı gelse hangisinde devrilmeye daha açıksın?

Aynı şey araç için geçerli.
Yüksek hız + viraj = yük transferi
Yük geniş bir alana yayılırsa sorun yok.
Dar olursa, savrulma + devrilme riski artar.

🧰 Pratik Uygulama – Sürücüler için:

• Düşük iz genişliği olan araçlar:
  • Daha dar yollara girebilir
  • Ama virajda daha çabuk eğilir
  • Frenleme dengesiz hissedilir
  • Özellikle yüksek araçlarda iz genişliği küçükse ➝ devrilme riski ciddi artar
• Geniş izli araçlar:
  • Virajda daha net tepki verir
  • Denge hissi daha fazladır
  • Ama dar sokaklarda manevra zorlaşır
  • Teker aralığı arttıkça park kabiliyeti düşebilir

🔄 İz Genişliği + Ağırlık Merkezi + Aks Mesafesi

Bu üçünü birlikte düşün:

• Geniş iz + alçak ağırlık ➝ viraj canavarı
• Dar iz + yüksek ağırlık merkezi ➝ yavaş git, devrilirsin
• Kısa aks + geniş iz ➝ kıvrak ama dikkatli kullan
• Uzun aks + geniş iz ➝ otobanda harika ama şehir içinde hantaldır

🧍‍♂️ Yolcu Açısından:

Yolcu olarak virajda eğiliyorsan,
“dönemiyoruz” hissi seni sarıyorsa,
sebebi iz genişliği olabilir.
Araba yere yakın ve iz genişse,
yolcu daha az savrulur, daha az korkar.

🛑 Sloganlar:

“Geniş yürüyen devrilmez.”
“İz darsa, viraj seni tartar.”
“Savrulma direnci lastik değil, açıklıkla başlar.”

🎯 Neden Bunu Öğrenci Bilmeli?

Çünkü öğrenci “virajda neden böyle oldu?” dediğinde
direksiyonun ötesinde bir dünya olduğunu kavramalı.
Aks mesafesi, iz genişliği, ağırlık merkezi…
Hepsi direksiyonun arkasındaki görünmeyen mühendislik.

Bir eğitmen olarak sen öğrencine bu bilinci veriyorsun
“Yola sadece gözle değil, bedenle, bilgiyle ve sezgiyle çıkılır.”